Harry Mulisch, de aanslag
Inleiding
De titel van het boek is De aanslag van Harry Mulisch. Harry Mulisch werd op 29 juli 1927 geboren
in Haarlem. Zijn vader was van Oostenrijkse afkomst, zijn moeder was Joods.
Zijn vader werkte in de Tweede Wereldoorlog voor een bank die samenwerkte met
de Duitsers en heeft daarvoor drie jaar in de gevangenis gezeten, na de oorlog.
Tegelijk is het echter ook wel zo dat juist de positie die zijn vader had er
voor gezorgd heeft dat Harry en zijn moeder nooit opgepakt zijn in de oorlog.
Deze familieachtergrond bracht Mulisch tot de uitspraak 'Ik ben de Tweede
Wereldoorlog'.
Na zijn debuut in 1947 werd Mulisch snel een veelgelezen
schrijver. Zijn vroege verhalen zijn vaak zeer fantasierijk en zitten vol
kronkelende gedachten en vreemde gebeurtenissen. Ook de belangrijkste
wereldgebeurtenis uit zijn jeugd, de Tweede Wereldoorlog, keert vaak terug in
zijn werk. Vanaf het verschijnen van De aanslag wordt Mulisch' lezerspubliek
nog groter. Het boek is een ongekend verkoopsucces in binnen- en buitenland. De
boeken daarna worden alle bijzonder goed ontvangen en verkocht, met als hoogtepunt
De ontdekking van de hemel, in 1992, dat zelfs uitgeroepen wordt tot beste
Nederlandse boek van de eeuw.
Mulisch heeft tijdens zijn leven belangrijke
literatuurprijzen gewonnen, maar had ook veel critici, die zich vooral schenen
te ergeren aan de houding van de man Mulisch, die met veel overtuiging over
zijn eigen kwaliteiten kon spreken en schrijven, zonder dat duidelijk was in
hoeverre hij dat ironisch bedoelde.
Op 30 oktober 2010 stierf Mulisch aan de gevolgen van
kanker.
Mijn verwachtingen van het boek waren groot, omdat Harry
Mulisch veel literaire prijzen heeft gewonnen en er met veel lof werd gepraat
over het boek door verscheidene mensen.
Samenvatting
1e episode
Januari 1945. De familie Steenwijk hoort zes schoten.
Fake Ploeg, een NSB'er, wordt voor het huis van Korteweg neergeschoten. Meneer
Korteweg en dochter Karin slepen het lijk voor het huis van de familie
Steenwijk. Peter gaat naar buiten om het lichaam terug te leggen maar wordt
opgepakt. De Duitsers steken het huis van Anton in brand. Anton wordt in de cel
gezet bij de vrouw die met hem praat en hem troost. Anton wordt ondergebracht
bij oom Peter in Amsterdam.
2e episode
Na de bevrijding blijkt dat Antons ouders en Peter in de
duinen zijn geëxecuteerd. Hij heeft de aanslag diep in zichzelf opgesloten. In
1952 wordt Anton in Haarlem uitgenodigd en raakt bij de Beumers, de oude buren,
verzeilt, die hem vertellen dat de Kortewegs kort na de aanslag zijn verhuisd.
3e episode
1952, Anton komt Fake Ploeg, de zoon v/d NSB'er, tegen.
Fake verdedigt zijn vader en geeft de communisten de schuld alles. Anton kan
Fake niet aan het verstand brengen dat zijn vader fout zat.
4e episode
In 1961 trouwt Anton met Saskia. Een jaar later wordt hun
dochtertje Sandra geboren. In 1966 ontmoet Anton Takes, de man die de aanslag
op Ploeg heeft gepleegd. Takes had de aanslag liever niet gepleegd, omdat zijn
vriendin die hem hielp bij de aanslag was geëxecuteerd in. Anton begrijpt onmiddellijk
dat dit de vrouw was die bij hem in de cel heeft gezeten en begint te huilen.
De volgende dag gaat hij naar Takes.
Laatste episode
Anton scheidt zich van Saskia en hertrouwt met Liesbeth.
Hij koopt huizen in Toscane en Gelderland. Anton raakt rond zijn veertigste in
een crisis, die in Italië tot een uitbarsting komt. In 1981 ontmoet Anton Karin
Korteweg. Zij verteld dat ze na de bevrijding naar Nieuw-Zeeland zijn
geëmigreerd en dat haar vader daar in 1948 zelfmoord heeft gepleegd. Karin
verteld hem ook dat ze het lijk niet voor het huis van de andere buren hadden
gelegd omdat die Joden in huis hadden. Anton loopt verward verder maar heeft
zichzelf snel weer in de hand.
Iedereen moet dit boek lezen, omdat het inzicht geeft op
mensen die de oorlog hebben meegemaakt en hoe dat deel uit blijft maken van hun
dagelijkse leven. Anton blijft er door het hele verhaal aan denken en kan er
niet mee stoppen om erover na te denken. Hij ontmoet ook nog een vriend van
zijn ex-schoonvader, Takes, die nog steeds helemaal wordt opgezogen door de
oorlog. Hij kan er niet uitkomen, want hij zit vast in het verleden. Dit laat
je ook anders nadenken over mensen die de oorlog hebben meegemaakt. Het was een
blijvend trauma voor ze en ik vind dat daar nog te weinig aandacht naar uit
gaat, dus het is mooi hoe Mulisch dat verwoord in een verhaal.
Het is een merkwaardige hoofdpersoon, omdat “de aanslag”
gebeurde toen hij klein was en het eigenlijk niet kon verwerken. Omdat hij het
toen niet kon verwerken, heeft hij er zijn hele leven moeite mee gehad.
Er zit wel een cliché in het boek, want Anton komt aan
het einde het buurmeisje tegen van diegene die het lijk van Fake Ploeg hadden
verplaatst voor hun huis en hoe zijn broer omgekomen was. Waar hij bijna heel
zijn leven over na had gedacht, komt hij uiteindelijk toch te weten. Er zit ook
een niet-cliché in het boek verwerkt. Want je kan verwachten dat Anton wraak
zoekt, omdat ze het lijk voor hun huis hadden gelegd. Maar Anton doet dit niet,
want hij heeft er vrede mee. Dit maakt het boek anders dan andere boeken.
Mijn verwachtingen van het boek waren uitgekomen en de
lof die over het boek was uitgesproken, was niet onterecht. Het was een genot het
boek door te lezen en uit te lezen.
Slot
Ik raad dus iedereen aan om dit boek te lezen, omdat het
een ander oorlogsboek is dan normaal. Dit zorgt voor variatie en maakt het boek
ook beter. Het is niet te moeilijk geschreven, dus het is makkelijk door te
lezen. Er wordt een chronologische volgorde aangehouden wat het ook
overzichtelijker maakt. Het boek vermaakt je niet alleen, maar je kan er ook
van leren, hoe erg de oorlog misschien was voor mensen. Daarom vind ik dat
iedereen dit boek moet lezen.
Titel en de auteur:
De aanslag van Harry Mulisch
Plaats van
uitgave, jaar van uitgave, druk (jaar van eerste uitgave): Amsterdam, 2010
54e druk, 1982.
Aantal pagina’s: 224
Genre: Roman, (na-)oorlogsverhaal
Recensie van Dennis van Wijgerden
